Omar Khayyam về tình yêu và phụ nữ

Trong các nhà thơ cổ phương Đông nổi tiếng thế giới, nhà thơ Ba Tư Omar Khayyam chiếm vị trí số 1. Hàng triệu quyển thơ ông được in ra đều đặn từ hơn 100 năm nay cho đến bây giờ vẫn thế. Thơ Rubaiyat của Khayyam về ý nghĩa cuộc đời người, về sự bất lực của con người trước số phận và thời gian, về những sung sướng và đau khổ của kiếp người, về tuổi trẻ và tình yêu, tuổi già và cái chết, về những lời khuyên răn mà trong đó mỗi người có thể tìm thấy cho mình một điều gì thầm kín chưa từng được nói ra – tất cả đã trở thành tài sản tinh thần của toàn nhân loại. Dưới đây là một đối thoại giữa Khayyam với cô người tình trong một cuốn truyện viết về ông. Đoạn đối thoại này thể hiện đầy đủ cái nhìn của ông về cuộc đời, về tình yêu và phụ nữ. “- Thưa ông, trà đã chuẩn bị xong và món ăn mà ông thích: bánh và mật. - Thế con có nhớ không, có lần ta đã bảo con rồi, tốt hơn trà là rượu… - Vâng, và tốt hơn rượu là phụ nữ, còn tốt hơn phụ nữ là chân lý. - Ừ, ta đã từng nói vậy. Nhưng hôm nay ta đi dạo trong vườn chợt hiểu ra rằng: tất cả đều nhảm nhí, vớ vẩn hết. Tất cả mọi thứ trên đời đều có khối lượng, trọng lượng, thể tích và thời gian tồn tại nhưng không có thước đo của một thứ – chân lý. Điều mà hôm qua tưởng đã đúng rành rành thì hôm nay lại hoá thành sai. Điều mà hôm nay người ta cho rằng giả dối thì ngày mai em trai con sẽ học trong nhà trường. Không phải lúc nào thời gian cũng là thước đo mọi khái niệm. Ta đã từng nghe bao nhiêu lời đồn đại của người đời về ta. Khayyam – người chứng minh chân lý, Khayyam – người keo kiệt, Khayyam – nghiện rượu, Khayyam – mê gái, Khayyam – vô thần, Khayyam – thần thánh… Thế mà ta chỉ là ta. - Thế còn con thì sao, thưa ông? - Con tốt hơn rượu và quan trọng hơn chân lý. Từ lâu ta đã muốn cho con tiền để mua cái dây chuyền vàng có đeo một cái chuông nhỏ để khi con đang đi từ xa ta đã biết rằng con đang đi đến”.